OpenAI gần đây đã cam kết đầu tư vào nghiên cứu đạo đức AI, một lĩnh vực quan trọng nhằm giúp các hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI) trở nên phù hợp hơn với các phán quyết đạo đức của con người. Theo một hồ sơ nộp cho Sở Thuế Vụ Mỹ (IRS), OpenAI đã trao một khoản tài trợ cho Đại học Duke để hỗ trợ một dự án nghiên cứu về "Đạo đức AI." Đây là một phần trong cam kết dài hạn trị giá 1 triệu USD trong vòng ba năm, nhằm nghiên cứu cách AI có thể hiểu và dự đoán các quyết định đạo đức của con người.

Mục Tiêu Của Nghiên Cứu Đạo Đức AI

Mục tiêu chính của nghiên cứu này là phát triển các thuật toán có thể dự đoán các phán quyết đạo đức của con người trong các tình huống có mâu thuẫn về các nguyên tắc đạo đức trong y học, pháp luật và kinh doanh. OpenAI đặc biệt quan tâm đến việc làm sao để AI có thể hỗ trợ các quyết định có đạo đức, đặc biệt là trong những tình huống mà các nguyên lý đạo đức khác nhau có thể xung đột với nhau. Ví dụ, trong các tình huống cứu sống, như việc quyết định ai sẽ được ghép thận, AI có thể giúp đưa ra quyết định dựa trên các yếu tố đạo đức.

Thách Thức Trong Việc Xây Dựng AI Có Đạo Đức

Mặc dù khái niệm đạo đức có vẻ đơn giản, nhưng việc lập trình AI để hiểu và áp dụng các nguyên tắc đạo đức lại là một thử thách khổng lồ. Đạo đức là chủ quan và có sự khác biệt rất lớn giữa các nền văn hóa, xã hội và quan điểm cá nhân. Các triết gia đã tranh luận về bản chất của đạo đức hàng nghìn năm, nhưng không có một hệ thống đạo đức nào được công nhận một cách phổ biến. AI, bản chất, không thể hiểu được đạo đức hay cảm xúc; nó chỉ đơn giản là xử lý một lượng lớn dữ liệu và học theo các mẫu dữ liệu đó. Do đó, các hệ thống AI thường không hiểu được lý do sâu xa đằng sau các quyết định đạo đức.

Sự hạn chế này đã được chứng minh trong các dự án AI trước đây. Ví dụ, vào năm 2021, Viện AI Allen đã phát triển một công cụ có tên Ask Delphi, được thiết kế để đưa ra các khuyến nghị đạo đức. Mặc dù công cụ này đã làm tốt trong các tình huống đạo đức cơ bản, như quyết định rằng gian lận trong kỳ thi là sai, nhưng khi câu hỏi được thay đổi, công cụ này lại đưa ra những quyết định đạo đức không hợp lý. Trong một trường hợp, nó còn phê duyệt hành động vô đạo đức như làm tổn thương một đứa trẻ.

Thiên Kiến Trong AI Và Nhu Cầu Về Dữ Liệu Đa Dạng

Các hệ thống AI, bao gồm cả những hệ thống do OpenAI phát triển, có xu hướng phản ánh các thiên kiến có trong dữ liệu huấn luyện của chúng. Phần lớn thông tin dùng để huấn luyện các mô hình này được lấy từ internet, nơi mà các quan điểm từ các quốc gia phương Tây và công nghiệp chiếm ưu thế. Kết quả là, các hệ thống AI có thể nội tại các thiên kiến và không thể đại diện cho các giá trị đạo đức của các cá nhân từ nền văn hóa hoặc xã hội khác. Ví dụ, một hệ thống AI có thể chấp nhận các giá trị phù hợp với các chuẩn mực phương Tây trong khi bỏ qua các chuẩn mực đạo đức khác.

AI cũng đã cho thấy các thiên kiến trong các đánh giá đạo đức của mình. Chẳng hạn, trước đây, một số hệ thống AI đã thể hiện các định kiến liên quan đến giới tính, chủng tộc và xu hướng tình dục. Thách thức của OpenAI là xây dựng các thuật toán không chỉ có thể dự đoán chính xác các quyết định đạo đức mà còn phải làm điều đó một cách công bằng và không mang theo các thiên kiến gây hại.

Vai Trò Của Các Lý Thuyết Triết Học Trong Đạo Đức AI

Để giải quyết những vấn đề này, các nhà nghiên cứu AI tại Đại học Duke đang tập trung vào việc phát triển các thuật toán có thể tính đến các lý thuyết đạo đức khác nhau, như triết lý Kant và chủ nghĩa vị lợi. Trong khi triết lý Kant nhấn mạnh việc tuân theo các quy tắc đạo đức tuyệt đối, chủ nghĩa vị lợi lại ưu tiên những kết quả mang lại lợi ích cho số đông. Có rất nhiều lý thuyết đạo đức khác nhau, và khó có thể có một lý thuyết nào được chấp nhận rộng rãi. Điều này làm cho việc xây dựng một AI "đúng đắn về đạo đức" trở thành một thử thách đặc biệt khó khăn.

Vai trò của AI trong việc ra quyết định đạo đức chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng bởi hệ thống đạo đức mà nó được lập trình để theo đuổi. Sự hợp tác giữa OpenAI và các nhà nghiên cứu Đại học Duke sẽ khám phá cách xây dựng các thuật toán có thể dự đoán các phán quyết đạo đức của con người mà không áp đặt một hệ thống giá trị duy nhất. Với sự phức tạp của tư duy đạo đức con người, đây là một nhiệm vụ vô cùng khó khăn.

Con Đường Phía Trước Cho Đạo Đức AI

Câu hỏi lớn đặt ra là: liệu AI có thể thực sự hiểu và dự đoán đạo đức con người? Nghiên cứu do OpenAI tài trợ chỉ là một bước đầu tiên trong hành trình dài. Mặc dù có thể xây dựng các hệ thống AI có thể mô phỏng việc ra quyết định đạo đức, thử thách thực sự là đảm bảo rằng các hệ thống này đưa ra các quyết định đạo đức phù hợp với các giá trị của con người.

Khi AI ngày càng được tích hợp vào các quy trình ra quyết định trong y tế, pháp lý và kinh doanh, việc đảm bảo rằng chúng đưa ra các quyết định đạo đức phản ánh các giá trị nhân loại là vô cùng quan trọng. Công việc của Đại học Duke có thể đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành tương lai của đạo đức AI, giúp tạo ra các hệ thống không chỉ thông minh mà còn có trách nhiệm đạo đức. Tuy nhiên, sự phức tạp và tính chủ quan của đạo đức có nghĩa là việc phát triển AI với khả năng lý luận đạo đức thực sự vẫn là một thử thách to lớn, đòi hỏi sự hợp tác xuyên ngành và xuyên văn hóa.