Một xu hướng đang ngày càng rõ nét trong thế giới công nghệ: cả người dùng cá nhân lẫn doanh nghiệp đang có tâm lý giữ lại thiết bị cũ lâu hơn. Dù hành động này giúp tiết kiệm chi phí trong ngắn hạn, nhưng các chuyên gia cảnh báo nó đang âm thầm tạo ra những hệ lụy không nhỏ đối với năng suất và nền kinh tế vĩ mô.
Kỷ nguyên của sự "trung thành" với thiết bị cũ
Câu chuyện của bà Heather Mitchell, một phụ nữ nghỉ hưu tại Arizona (Mỹ), là minh chứng điển hình cho xu hướng này. Đang sử dụng chiếc Samsung Galaxy A71 đã hơn 6 năm tuổi, bà Mitchell chưa hề có ý định thay mới. "Tôi thường giữ điện thoại đến khi không còn lựa chọn nào khác. Trong suốt 26 năm qua, đây mới chỉ là chiếc điện thoại thứ 5 của tôi", bà chia sẻ. Dù thiết bị đôi khi gặp trục trặc, bà vẫn chấp nhận vì nó còn hoạt động được, trong khi chi phí mua máy mới lúc này là một khoản tiền không nhỏ.
Dữ liệu thị trường cũng đồng tình với câu chuyện của bà Mitchell. Theo khảo sát tháng 9 vừa qua của Reviews.org trên 1.000 người trưởng thành tại Mỹ, chu kỳ nâng cấp điện thoại trung bình hiện nay là 29 tháng, dài hơn đáng kể so với mức 22 tháng vào năm 2016.
Nguyên nhân chính nằm ở giá thành. Người tiêu dùng trung bình chỉ chi trả khoảng 634 USD cho một chiếc điện thoại, thấp hơn nhiều so với mức giá niêm yết của các dòng flagship hiện nay (iPhone 17 dự kiến từ 799-1.199 USD, hay Galaxy S25 từ 800-1.300 USD). Thực tế, mẫu iPhone phổ biến nhất hiện nay vẫn là iPhone 13 – một sản phẩm đã ra mắt từ 4 năm trước.
Hans Vestberg, cựu CEO của nhà mạng Verizon, từng hoài niệm trên CNBC: "Tôi vẫn nhớ thời mọi người đổi điện thoại hàng năm. Đó là khoảng thời gian đầy thú vị". Nhưng hiện tại, khoảng 1/3 người mua iPhone ở Mỹ đang dùng thiết bị cũ từ 3 năm trở lên, và chu kỳ giữ máy đã vượt mốc 36 tháng.
Cái giá phải trả cho sự tiết kiệm
Việc tận dụng tối đa vòng đời sản phẩm nghe có vẻ hợp lý về tài chính, nhưng xét trên bình diện rộng, nó đang gây thiệt hại cho nền kinh tế, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp.
Một nghiên cứu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (FED) hồi tháng 10 chỉ ra rằng: cứ mỗi năm trì hoãn nâng cấp thiết bị, năng suất của các công ty sẽ giảm đi 0,33%. Bà Cassandra Cummings, CEO công ty thiết kế điện tử Thomas Instrumentation, giải thích vấn đề nằm ở sự chênh lệch hạ tầng.
"Hãy nhìn vào tốc độ Internet. Những năm 2010, tốc độ 100 Mbps được xem là lý tưởng. Chỉ 10 năm sau, chúng ta đang vận hành ở mức 1.000 Mbps, tức là nhanh gấp 10 lần", bà Cummings nói. Các thiết bị cũ không được thiết kế để xử lý tốc độ này, buộc hạ tầng mạng phải vận hành theo cơ chế "tương thích ngược", tức là phải giảm tốc độ chung để hỗ trợ những thiết bị chậm nhất trong hệ thống.
Bóng ma "lực cản năng suất"
Sự bền bỉ của sản phẩm đôi khi lại là "án tử" cho doanh nghiệp, như trường hợp của Instant Pot (hãng nồi áp suất nổi tiếng) phải nộp đơn phá sản năm 2023 vì... nồi quá bền, khách không mua mới.
Trong môi trường văn phòng, Najiba Benabess, trưởng khoa kinh doanh Đại học Neumann, gọi đây là "lực cản năng suất". Các doanh nghiệp nhỏ đang mất đi hàng giờ quý giá mỗi năm vì hệ thống chậm chạp. "Việc giữ thiết bị lâu hơn có vẻ hợp lý về mặt tài chính hoặc môi trường, nhưng chi phí ẩn là động lực kinh tế và sức cạnh tranh đang lặng lẽ bị xói mòn", bà nhận định. Ở quy mô quốc gia, tổn thất này lên tới hàng tỷ USD.
Thống kê từ Diversified, một nhà cung cấp giải pháp công nghệ, cho thấy bức tranh ảm đạm: 24% nhân viên phải làm thêm giờ do các vấn đề của công nghệ lạc hậu; 88% cho rằng công nghệ kém đã kìm hãm sự đổi mới sáng tạo. Ông Jason Kornweiss, Phó chủ tịch tại Diversified, cho biết tình hình trong năm nay vẫn chưa có dấu hiệu cải thiện.
Tìm kiếm lối ra: Từ AI đến Nền kinh tế tuần hoàn
Các nhà sản xuất đang kỳ vọng làn sóng AI sẽ là cú hích buộc người dùng phải nâng cấp thiết bị. Tuy nhiên, rào cản chi phí vẫn rất lớn. Bà Cummings gợi ý giải pháp thiết kế dạng module dễ sửa chữa, cho phép người dùng nâng cấp từng phần thay vì mua mới toàn bộ.
Đối với các doanh nghiệp đang kẹt tiền mặt, ông Kornweiss đề xuất chính sách BYOD (cho phép nhân viên dùng thiết bị cá nhân tại công ty) hoặc chuyển sang mô hình thuê thiết bị để tránh tình trạng lỗi thời công nghệ.
Ở một góc nhìn khác, ông Steven Athwal, chủ điều hành chuỗi cửa hàng The Big Phone Store (Anh) chuyên về điện thoại tân trang, lại thấy cơ hội trong thách thức. Ông cho rằng vấn đề không nằm ở số năm sử dụng, mà ở "độ trễ" (lag) của phần cứng cũ như pin chai, chip chậm.
"Khi người dùng giữ laptop hay điện thoại 5-6 năm, thị trường sửa chữa và tân trang sẽ trở thành một phần tích cực của nền kinh tế", ông Athwal chia sẻ với CNBC. Tuy nhiên, thị trường này tại Mỹ và châu Âu vẫn chưa thực sự phát triển.
Ông gợi ý rằng nếu chính phủ và các ông lớn công nghệ hỗ trợ tốt hơn—như kéo dài thời gian hỗ trợ phần mềm, tăng khả năng tiếp cận linh kiện—thiết bị cũ có thể trở thành nòng cốt của một nền kinh tế tuần hoàn bền vững. "Đó là cách loại bỏ nhu cầu thay mới liên tục: không cần thúc ép nâng cấp, không gây áp lực tài chính, mà vẫn đảm bảo hiệu quả hoạt động", ông kết luận.