1. Thách thức từ mô hình "Hai cấp": Khi xã phường thành siêu bộ máy
Ông Dương Công Đức, Giám đốc Trung tâm Đô thị thông minh (IOC) Viettel Solutions, nhận định rằng sự thay đổi trong mô hình quản lý hành chính nhà nước đang tạo ra một "cú sốc" về khối lượng công việc. Khi Việt Nam chuyển dịch từ mô hình ba cấp (tỉnh - huyện - xã) sang hai cấp (tỉnh - xã/phường), người dân sẽ không còn phải lên huyện giải quyết thủ tục, mà mọi quy trình đều tập trung tại cơ sở.
Hệ quả là quy mô và áp lực công việc tại xã/phường tăng gấp nhiều lần. Ông Đức dẫn chứng: "Khoảng 85% dịch vụ hành chính công của quận huyện trước đây được chuyển xuống xã/phường". Điển hình như tại Hà Nội, với quy mô dân số 8,8 triệu người, sau khi sáp nhập, thành phố chỉ quản lý trực tiếp 126 đơn vị xã/phường thay vì 526 như trước. Điều này đồng nghĩa mỗi đơn vị cơ sở phải gánh vác trách nhiệm của một bộ máy khổng lồ.
"Nếu vẫn giữ cách làm thủ công như trước, bốn chức năng cốt lõi của chính quyền là phục vụ người dân - doanh nghiệp, quản trị điều hành, thúc đẩy kinh tế - xã hội và hoạch định tương lai sẽ trở thành nhiệm vụ bất khả thi", ông Đức nhấn mạnh.
2. Công nghệ là "Hạ tầng mềm" thiết yếu
Trong bối cảnh đó, công nghệ không còn là công cụ hỗ trợ mà đã trở thành "hạ tầng mềm" sống còn. Giải pháp của Viettel Solutions tập trung vào việc chuẩn hóa và tự động hóa toàn bộ quy trình nghiệp vụ giữa tỉnh và xã. Hệ thống cho phép kết nối liên thông dữ liệu qua 12 cơ sở dữ liệu quốc gia và 330 cơ sở dữ liệu chuyên ngành, giúp rút ngắn tối đa thời gian xử lý hồ sơ.
Mô hình này cho phép lãnh đạo tỉnh/thành phố giám sát, điều hành tập trung thông qua Trung tâm điều hành thông minh (IOC), nhưng vẫn đảm bảo khả năng cá thể hóa dịch vụ theo đặc thù của từng địa bàn dân cư.
.jpg)
3. Dấu ấn thực tiễn tại Đà Nẵng và Quảng Nam
Đà Nẵng là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chuyển đổi số. Sở Khoa học và Công nghệ thành phố đã tham mưu sử dụng IOC để giám sát theo thời gian thực (real-time) các chỉ số KPI như tổng số thủ tục, tỷ lệ đúng hạn và điểm nghẽn phát sinh. Nhờ đó, lãnh đạo có thể điều phối nhân sự ngay lập tức khi thấy một trung tâm bị quá tải. Kết quả, tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn tại nhiều phường ở Đà Nẵng đã vượt mốc 90%, thậm chí tiệm cận 100%.
Tuy nhiên, bước đột phá lớn nhất phải kể đến mô hình "Hành chính công chủ động" – hệ thống tự động nhận biết nhu cầu để phục vụ người dân, thay vì chờ người dân yêu cầu.
Tại Quảng Nam (trước sáp nhập), mô hình này đã được thí điểm thành công với dịch vụ đăng ký khai sinh tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh. Thay vì quy trình cũ buộc người dân phải mang giấy chứng sinh lên phường, nay hệ thống bệnh viện tự động kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Một tin nhắn sẽ được gửi đến điện thoại người bố để xác nhận tên con. Sau khi phản hồi, hồ sơ tự động chuyển sang tư pháp hộ tịch và giấy khai sinh sẽ được gửi về tận nhà chỉ sau vài ngày.
Hiện tại, Đà Nẵng đang mở rộng thí điểm tới 27 dịch vụ hành chính công chủ động, hướng tới mục tiêu biến các thủ tục hành chính khô khan thành những trải nghiệm số thuận tiện và nhân văn thực thụ.