Trong một bước đi lịch sử, Luật Trí tuệ nhân tạo đã được thông qua, đánh dấu lần đầu tiên Việt Nam có một khuôn khổ pháp lý thống nhất và toàn diện cho lĩnh vực công nghệ nóng nhất toàn cầu. Luật định nghĩa rõ AI là việc thực hiện bằng điện tử các năng lực trí tuệ của con người như học tập, suy luận và phán đoán, đồng thời khẳng định nguyên tắc bất di bất dịch: AI phục vụ con người, không thay thế thẩm quyền và trách nhiệm của con người.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, người dẫn dắt quá trình xây dựng luật, ví von AI như "điện khí hóa" của thế kỷ 21. Ông nhấn mạnh: "Người nào làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội. Việt Nam sẽ thực hiện 'AI hóa' nhanh nhất có thể nhưng phải đảm bảo an toàn và nhân văn".
Con người sử dụng AI. Ảnh: Internet
Điểm nổi bật nhất trong tư duy quản lý của Luật là cơ chế phân loại dựa trên mức độ rủi ro, thay vì siết chặt đồng loạt:
Rủi ro cao: Các hệ thống có khả năng gây thiệt hại đến tính mạng, an ninh quốc gia buộc phải trải qua đánh giá sự phù hợp, có nhật ký vận hành và đảm bảo con người luôn có quyền can thiệp.
Rủi ro trung bình & thấp: Chỉ yêu cầu minh bạch, giải trình khi cần thiết hoặc chịu sự giám sát hậu kiểm.
Cách tiếp cận này được đánh giá là "cởi trói" cho đổi mới sáng tạo, giúp tập trung nguồn lực quản lý vào đúng trọng tâm. Bên cạnh đó, để chống lại nạn tin giả và lừa đảo deepfake, Luật yêu cầu bắt buộc gắn nhãn nhận diện đối với các nội dung âm thanh, hình ảnh do AI tạo ra.
Nhìn xa hơn câu chuyện quản lý, Luật AI đặt nền móng cho sự tự chủ công nghệ dài hạn. Hạ tầng AI quốc gia được xác định là hạ tầng chiến lược, được đầu tư bởi cả Nhà nước và tư nhân theo mô hình hệ sinh thái mở.
Đặc biệt, Luật quy định Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành danh mục bộ dữ liệu thiết yếu ưu tiên phát triển, bao gồm dữ liệu văn hóa, ngôn ngữ tiếng Việt và tiếng dân tộc thiểu số. Đây là bước đi then chốt để Việt Nam xây dựng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) "Make in Vietnam", tránh phụ thuộc vào các nền tảng nước ngoài và bảo vệ bản sắc văn hóa trong kỷ nguyên số.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói về việc phát triển AI tại Việt Nam trong Diễn đàn Công nghệ mở 2025. Ảnh: Lưu Quý
Để hiện thực hóa khát vọng đưa AI vào đời sống, Luật quy định các tổ chức, cá nhân hoạt động trong lĩnh vực này sẽ được hưởng mức ưu đãi và hỗ trợ cao nhất theo pháp luật về đầu tư và công nghệ cao.
Về tài chính: Thành lập Quỹ Phát triển Trí tuệ nhân tạo Quốc gia để điều phối nguồn lực.
Về thị trường: Nhà nước ưu tiên mua sắm sản phẩm AI trong các gói thầu công.
Về nhân lực: Phổ cập kiến thức AI vào chương trình giáo dục phổ thông bắt buộc; khuyến khích các trường đại học mở mã ngành khoa học dữ liệu.
Luật cũng thể hiện tính nhân văn sâu sắc tại Điều 5, khi ưu tiên ứng dụng AI để hỗ trợ người khuyết tật, người nghèo và đồng bào dân tộc thiểu số, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng công nghệ này.
Luật Trí tuệ nhân tạo sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/3/2026.