1. Hành trình trở về và giấc mơ Neutrino trên đất Việt
Sau 13 năm chinh chiến tại các phòng thí nghiệm danh tiếng ở Mỹ và Nhật Bản, Tiến sĩ Cao Văn Sơn quyết định trở về Việt Nam vào năm 2022. Điểm đến của ông không phải Hà Nội hay TP.HCM sầm uất, mà là thung lũng Quy Hòa yên bình của thành phố Quy Nhơn.
Cơ duyên bắt đầu từ năm 2012, khi ông được truyền cảm hứng bởi tâm huyết của GS Trần Thanh Vân về một trung tâm khoa học liên ngành ngay tại quê hương. "Còn gì tuyệt hơn khi được làm khoa học đỉnh cao ngay trên mảnh đất của mình?", ông Sơn chia sẻ. Từ lớp học neutrino đầu tiên năm 2017 đến khi chính thức dẫn dắt nhóm nghiên cứu tại Viện Khoa học và Giáo dục liên ngành (IFIRSE), ông Sơn đã từng bước hiện thực hóa giấc mơ đưa Việt Nam tham gia vào bản đồ vật lý hạt cơ bản thế giới.
Tiến sĩ Cao Văn Sơn chia sẻ với VnExpress. Ảnh: Trần Hóa
2. Những dấu ấn khoa học từ thung lũng Quy Hòa
Tại IFIRSE, nhóm của ông Sơn không chỉ tham gia xử lý số liệu cho các thí nghiệm quốc tế đình đám như T2K, Super-Kamiokande và sắp tới là Hyper-Kamiokande (Nhật Bản), mà còn trực tiếp phụ trách hệ thống máy dò an toàn phóng xạ. Những dự báo chính xác từ Quy Nhơn đã khiến các đồng nghiệp Nhật Bản phải ngạc nhiên thán phục.
Không dừng lại ở nghiên cứu cơ bản, nhóm đang nỗ lực thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và ứng dụng. Hai đề tài khoa học công nghệ cấp tỉnh đã được phê duyệt: ứng dụng công nghệ huỳnh quang để kiểm định chất lượng sữa và phát hiện vi nhựa trong nước. Đây là minh chứng sống động cho việc khoa học cơ bản hoàn toàn có thể tạo ra giá trị thực tiễn phục vụ đời sống.
3. Bình Định: Cơ hội và Thách thức
Đánh giá về môi trường nghiên cứu tại địa phương, ông Sơn cho rằng Bình Định đang nắm giữ những lợi thế đặc biệt. Sự hiện diện của Khu đô thị khoa học Quy Hòa với hạt nhân là ICISE, Trung tâm Khám phá Khoa học (ExploraScience) cùng các doanh nghiệp công nghệ như FPT, TMA đã tạo nên một nền tảng hạ tầng tri thức bước đầu.
Đặc biệt, "cầu nối ICISE" thu hút hàng nghìn nhà khoa học quốc tế mỗi năm là nguồn tài nguyên vô giá để địa phương tiếp cận tri thức mới. Bên cạnh đó, chính sách cởi mở và sự quan tâm của lãnh đạo tỉnh đối với kinh tế tri thức cũng là tín hiệu tích cực.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất vẫn là bài toán nhân lực. "Thu hút người tài về Quy Nhơn khó khăn hơn nhiều so với các trung tâm lớn do hạn chế về lương bổng, cơ hội việc làm cho gia đình và giáo dục cho con cái", ông Sơn thẳng thắn nhìn nhận. Bên cạnh đó, kinh phí vận hành cho các viện nghiên cứu tư nhân như IFIRSE vẫn còn eo hẹp, gây khó khăn cho việc mở rộng quy mô.
Tiến sĩ Cao Văn Sơn chia sẻ với VnExpress. Ảnh: Trần Hóa
4. Lời giải cho tương lai
Để Bình Định thực sự bứt phá, Tiến sĩ Cao Văn Sơn đề xuất một chiến lược "kiềng ba chân":
Giáo dục: Chú trọng giáo dục STEAM từ phổ thông và nâng cao chất lượng đại học tại chỗ để tạo nguồn nhân lực kế cận.
Thu hút nhân tài: Có chính sách đãi ngộ cụ thể để mời gọi các nhà khoa học Việt Nam và quốc tế về làm việc.
Cơ chế hợp tác: Tạo ra các kênh đối thoại cởi mở giữa nhà quản lý, doanh nghiệp và nhà khoa học để thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiệu quả.
"Tỉnh đang có những nền tảng và định hướng rõ ràng. Tôi hy vọng với sự hỗ trợ từ nhà nước và địa phương, khoa học cơ bản tại đây sẽ có những bước chuyển mình mạnh mẽ trong thời gian tới", ông Sơn kỳ vọng.