Trong hơn hai thập kỷ qua, số người mắc ung thư ở Việt Nam đã tăng gấp 2,6 lần, vượt qua con số 180.000 ca mắc mới mỗi năm, đồng thời mô hình bệnh cũng đã thay đổi đáng kể. Dữ liệu này được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (Globocan) ghi nhận và khảo sát hàng năm. Theo số liệu từ Globocan 2022, công bố vào năm 2023, Việt Nam ghi nhận hơn 68.000 ca mắc ung thư mới vào năm 2000, con số này tăng dần qua từng năm và đến năm 2022 đã vượt qua 182.000 ca.

Theo Globocan 2022, Việt Nam cũng ghi nhận hơn 122.000 người tử vong do ung thư, thuộc nhóm các nước có tỷ lệ tử vong do ung thư cao trên thế giới. Tỷ suất mắc mới đứng thứ 91 trong số 185 quốc gia, nhưng tỷ suất tử vong đứng vị trí 50 và ngày càng tăng trên bảng xếp hạng toàn cầu. Một trong những nguyên nhân chính của tỷ lệ tử vong cao này là do nhiều người phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn.

Các Loại Ung Thư Phổ Biến Tại Việt Nam

Hiện tại, năm loại ung thư hàng đầu tại Việt Nam là ung thư vú, gan, phổi, dạ dày và trực tràng. Ngoại trừ ung thư vú có thể được phát hiện sớm với tỷ lệ chữa khỏi cao hơn 90%, bốn loại ung thư còn lại đều rất nguy hiểm với tỷ lệ tử vong cao, đặc biệt là ung thư gan và phổi. Đây là điểm khác biệt lớn so với châu Âu, nơi ung thư da chiếm đa số và ít nguy hiểm hơn.

Trước đây, ung thư tử cung từng đứng đầu danh sách, sau đó mới đến gan, phổi, vú và dạ dày. Hiện tại, ở đàn ông, ung thư gan đứng đầu về số ca mắc mới, tiếp theo là ung thư phổi, dạ dày, đại trực tràng và tuyến tiền liệt. Ở phụ nữ, năm loại ung thư phổ biến nhất là ung thư vú, phổi, đại trực tràng, dạ dày và gan.

Nguyên Nhân Gia Tăng Số Ca Ung Thư

Giáo sư, Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Chấn Hùng, nguyên Chủ tịch Hội Ung thư Việt Nam, cho rằng số ca ung thư tăng là do nhiều yếu tố như già hóa dân số, tuổi thọ tăng, môi trường sống thay đổi, ô nhiễm không khí và nước. Tuổi càng cao, thời gian tích tụ và phơi nhiễm các yếu tố nguy cơ càng nhiều, dẫn đến tỷ lệ mắc bệnh càng cao. Các thói quen không lành mạnh như uống rượu bia, hút thuốc lá, ăn uống và sinh hoạt không điều độ cũng là các tác nhân gây ung thư.

Ví dụ, khẩu phần ăn ít rau quả và quá nhiều đạm mỡ có thể làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng và nhiều loại ung thư khác. Tiêu thụ nhiều dưa muối chứa nitrat và nitrit dễ gây ung thư thực quản và dạ dày, trong khi ăn thực phẩm mốc chứa aflatoxin có thể gây ung thư gan.

Bác sĩ Lâm Trung Hiếu, Chủ nhiệm Khoa Chăm sóc Giảm nhẹ, Viện Ung bướu và Y học Hạt nhân, Bệnh viện Quân y 175, bổ sung thêm rằng y học ngày càng phát triển, nhiều phương tiện chẩn đoán ung thư sớm hơn và người dân có điều kiện tiếp cận khám sàng lọc ung thư dễ dàng hơn, dẫn đến số ca phát hiện bệnh tăng. Ngoài ra, nhờ các phương pháp điều trị tiên tiến, bệnh nhân có thể sống lâu hơn sau điều trị, và số lượt tái khám ung thư cũng tăng lên.

Sự Thay Đổi Trong Mô Hình Bệnh Ung Thư

Các số liệu cho thấy mô hình bệnh ung thư ở Việt Nam đã thay đổi đáng kể so với 20 năm trước. Ví dụ, trước đây ung thư cổ tử cung dẫn đầu danh sách, nhưng hiện nay đã xuống thứ 11 về số ca mắc mới nhờ vào việc nhiều phụ nữ chủ động khám, tầm soát và điều trị từ giai đoạn tổn thương tiền ung thư. Nhiều phụ nữ cũng đã tiêm vaccine ngừa ung thư cổ tử cung, góp phần kéo giảm tỷ lệ bệnh.

Từ năm 2018, số người mắc ung thư gan đã vượt qua ung thư phổi, xếp đầu về cả số ca mắc mới lẫn tỷ lệ tử vong tại Việt Nam. Đây là hai loại ung thư có tiên lượng xấu và thời gian sống thấp, lý giải vì sao tỷ suất tử vong do ung thư ở nước ta thuộc nhóm cao toàn cầu. Việt Nam cũng nằm trong nhóm các nước có tỷ lệ ung thư gan cao nhất, phần lớn do thói quen uống rượu bia và hút thuốc lá của đàn ông.

Các Biện Pháp Đối Phó

Trong bối cảnh số ca mắc ung thư tăng, nhiều bệnh viện ở Việt Nam đã tổ chức các chuyên khoa ung thư để điều trị bệnh nhân. Họ cũng tổ chức đào tạo, chuyển giao kỹ thuật và xây dựng mạng lưới phòng chống ung thư với các bệnh viện và địa phương khác nhằm thu hẹp khoảng cách tiếp cận dịch vụ chẩn đoán và nâng cao chất lượng điều trị. Điều này giúp giảm tải cho các bệnh viện tuyến đầu và mang lại dịch vụ y tế chuyên môn cao ngay tại địa phương.

Nghiên cứu gần đây ghi nhận một số bệnh lý ung thư đã được phát hiện sớm và kết quả điều trị tốt nhờ những tiến bộ y khoa. Bảo hiểm y tế cũng đóng góp quan trọng trong phát triển các kỹ thuật chẩn đoán và điều trị, chăm sóc người bệnh ung thư.

Các bác sĩ khuyến cáo người dân nên nâng cao ý thức phòng ngừa bằng lối sống lành mạnh, ăn uống hợp lý, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, bỏ thuốc lá, giảm rượu bia và tập luyện thể dục đều đặn. Việc tiêm vaccine phòng bệnh, khám sức khỏe định kỳ hàng năm và tầm soát ung thư sớm theo khuyến cáo về nhóm tuổi và nhóm nguy cơ cũng rất quan trọng.

Giáo sư Hùng cũng khuyên mọi người nên tham gia bảo hiểm y tế vì đây là "cứu cánh" nếu không may mắc bệnh, đặc biệt là bệnh ung thư. Điều trị ung thư là quá trình lâu dài và cá nhân hóa, do đó chi phí thường rất lớn, việc có bảo hiểm y tế sẽ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho bệnh nhân.