Giáo sư Sir Chris Whitty, Giám đốc Y tế Anh (CMO), đã cảnh báo rằng một đại dịch khác với quy mô tương đương Covid-19 là điều "chắc chắn sẽ xảy ra". Phát biểu trước cuộc điều tra công khai về đại dịch Covid-19, Whitty nhấn mạnh rằng nước Anh cần phải chuẩn bị kỹ càng hơn cho các thảm họa y tế công cộng trong tương lai, với bài học từ sự thiếu hụt giường chăm sóc đặc biệt (ICU) và những sai lầm trong điều phối hệ thống y tế trong đại dịch Covid.
Whitty cho biết, vào thời điểm virus SARS-CoV-2 xuất hiện lần đầu vào năm 2020, NHS đã đối mặt với một tình trạng “hoàn toàn thảm khốc”, và nếu không có biện pháp phong tỏa toàn quốc, tình hình sẽ còn tồi tệ hơn rất nhiều. Ông cho rằng “chúng ta phải giả định rằng một đại dịch tương tự sẽ xảy ra trong tương lai”, và sẽ là "ngu ngốc" nếu không chuẩn bị trước cho khả năng virus có thể lây lan mà không gây ra triệu chứng, tương tự như những gì đã xảy ra với Covid-19.
Một trong những điểm nhấn đáng chú ý trong lời khai của Whitty là ông đã chỉ ra rằng sự thiếu hụt giường ICU tại Anh không phải là do ngẫu nhiên, mà đó là một "lựa chọn chính trị". Ông so sánh năng lực ICU của Anh với các quốc gia có thu nhập cao khác và cho rằng Vương quốc Anh có khả năng dự phòng thấp hơn rất nhiều trong trường hợp khẩn cấp lớn.
Điều này đã dẫn đến những cảnh tượng kinh hoàng trong các bệnh viện vào thời điểm đỉnh dịch, khi đội ngũ y tế phải đối mặt với tình trạng bệnh nhân Covid "đổ xuống từ trên trời", theo cách nói của GS. Kevin Fong, một cố vấn lâm sàng của NHS và người trực tiếp tham gia xử lý đại dịch. Fong cho biết, trong nhiều trường hợp, bệnh viện đã hết túi đựng thi thể và phải sử dụng túi nhựa rác để đựng xác trước khi tiếp tục sử dụng giường cho bệnh nhân khác.
Whitty nhấn mạnh rằng việc mở rộng năng lực ICU và giải quyết khủng hoảng nhân lực y tế là điều cấp thiết cho tương lai. "Bạn có thể mua giường, mua không gian, thậm chí lắp đặt oxy… nhưng yếu tố quyết định cuối cùng là con người có đủ kỹ năng và kinh nghiệm," ông nói. Whitty lưu ý rằng việc đào tạo những bác sĩ và y tá ICU có kinh nghiệm là không thể thực hiện trong thời gian ngắn, điều này đồng nghĩa với việc nếu không chuẩn bị đủ nhân lực trước khi xảy ra khủng hoảng, hệ thống y tế sẽ không thể ứng phó kịp thời.
Ngoài những tổn hại trực tiếp do Covid-19 gây ra như các ca tử vong và tình trạng hậu Covid kéo dài (long Covid), Whitty cũng chỉ ra các thiệt hại gián tiếp khi hệ thống y tế bị quá tải. Ông cho biết, tỷ lệ tử vong không chỉ tăng ở bệnh nhân Covid mà còn ở tất cả các loại bệnh khác do NHS không thể cung cấp dịch vụ chăm sóc kịp thời và đầy đủ trong thời gian khủng hoảng.
Whitty thừa nhận rằng có những sai sót trong cách truyền đạt thông tin, đặc biệt là về việc hướng dẫn nhân viên y tế sử dụng khẩu trang bảo hộ và truyền tải thông điệp rằng người dân nên tiếp tục đến bệnh viện khi cần thiết trong các trường hợp bệnh khác ngoài Covid. Việc nhấn mạnh thông điệp ở nhà để tránh lây nhiễm đã dẫn đến sự giảm sút trong việc khám chữa bệnh cho các tình trạng y tế khẩn cấp khác.
Một điểm quan trọng trong bài phát biểu của Whitty là ông kêu gọi sự chú trọng hơn vào việc nghiên cứu khoa học nhanh chóng và giảm bớt các bất bình đẳng y tế giữa các đại dịch. Ông cho rằng sự phát triển nhanh chóng của các loại vaccine và phương pháp điều trị đã cho thấy sức mạnh của khoa học trong việc vượt qua khủng hoảng, nhưng đồng thời cũng nhấn mạnh rằng hệ thống y tế phải giữ vững "mặt trận" cho đến khi các giải pháp khoa học có thể đưa ra.
Whitty nhận định rằng, mặc dù các biện pháp y tế công cộng như phong tỏa và cách ly xã hội là cần thiết để "giữ thế trận", nhưng chính sự phát triển của các loại vaccine và phương pháp điều trị mới là yếu tố then chốt giúp vượt qua đại dịch.
Khi nhắc lại những quyết định ban đầu về mức độ lo ngại của chính phủ đối với nguy cơ của Covid-19, Whitty thừa nhận rằng có thể đã có những sai lầm trong cách truyền đạt thông điệp. Ông cho biết có thể chính phủ đã "quá lo lắng" và khiến người dân sợ hãi nhiều hơn mức cần thiết, hoặc ngược lại, chưa truyền đạt đủ để công chúng hiểu rõ nguy cơ. Ông thừa nhận rằng việc cân bằng thông điệp này là rất khó và thậm chí có thể chính phủ đã "đánh giá quá cao" mức độ nguy hiểm của Covid trong giai đoạn đầu.
Lời khai của Chris Whitty đã nhấn mạnh sự cần thiết phải có một chiến lược y tế công cộng mạnh mẽ và sẵn sàng ứng phó với các thảm họa y tế toàn cầu trong tương lai. Ông kêu gọi các quyết định chính trị cần phải ưu tiên việc nâng cấp cơ sở hạ tầng y tế, từ việc tăng cường giường ICU đến việc giải quyết tình trạng thiếu hụt nhân lực y tế. Đồng thời, sự phát triển khoa học nhanh chóng và giảm bớt bất bình đẳng y tế cũng là những yếu tố quan trọng để đảm bảo rằng nước Anh và thế giới sẽ chuẩn bị tốt hơn cho đại dịch tiếp theo.
Như vậy, đại dịch Covid-19 đã để lại không chỉ là những bài học về y tế mà còn về cách quản lý khủng hoảng, và việc rút kinh nghiệm từ đó sẽ giúp chúng ta đối phó tốt hơn với các thảm họa y tế trong tương lai.
