Hà Nội, Việt Nam – trở thành tâm điểm của nỗ lực quốc tế nhằm xây dựng không gian số an toàn, công bằng và bền vững, khẳng định vai trò, uy tín và trách nhiệm của Việt Nam trên trường thế giới.
Công nghệ thông tin và truyền thông là thanh gươm hai lưỡi: vừa mang trong mình tiềm năng to lớn cho sự phát triển xã hội, vừa mở ra cánh cửa mới cho tội phạm. Với khả năng phủ sóng rộng và tiếp cận hầu hết mọi tầng lớp, chúng khiến hành vi phạm pháp trở nên đa dạng, khó lường và gây ảnh hưởng sâu rộng đến quốc gia, doanh nghiệp lẫn đời sống cá nhân.
Từ nhận định ấy, nhu cầu về một khuôn khổ pháp lý toàn cầu để ứng phó với các thách thức an ninh mạng đã trở thành yêu cầu cấp thiết của thời đại số.
Nguồn: TTXVN
Tội phạm là một phần không thể tách khỏi lịch sử xã hội loài người. Nhưng khi Internet xuất hiện, không gian mạng đã định hình lại cách thức hoạt động của tội phạm, phá vỡ mọi giới hạn về địa lý. Nếu trước đây trộm cắp, lừa đảo hay bạo lực đòi hỏi sự tiếp xúc trực tiếp, thì nay, chỉ cần một thiết bị kết nối, tội phạm có thể gây thiệt hại trên phạm vi toàn cầu.
Đến năm 2024, hơn 60% dân số thế giới đã kết nối Internet. Không gian số mở rộng mang lại cơ hội phát triển chưa từng có, song cũng kéo theo hàng loạt rủi ro về an ninh, khi tội phạm mạng tận dụng công nghệ để mở rộng quy mô và mức độ tinh vi.
Thủ phạm có thể là cá nhân hoặc tổ chức có cấu trúc, lợi dụng tính ẩn danh và khả năng tiếp cận dễ dàng của thế giới số. Theo Liên Hợp Quốc, tội phạm mạng được chia thành hai nhóm:
Tội phạm sử dụng công nghệ để thực hiện hành vi truyền thống như lừa đảo, buôn bán bất hợp pháp, kích động bạo lực.
Tội phạm phụ thuộc vào công nghệ, gồm các hành vi chỉ có thể thực hiện qua hệ thống công nghệ như tấn công mạng, phát tán mã độc, đánh cắp danh tính.
Trong bối cảnh tội phạm mạng vượt khỏi biên giới quốc gia, một công ước quốc tế về hợp tác phòng chống tội phạm công nghệ trở thành yêu cầu tất yếu. Công ước là hiệp ước đa phương chính thức, được đàm phán và ký kết dưới sự bảo trợ của các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, nhằm tạo nền tảng pháp lý chung và thúc đẩy sự phối hợp giữa các quốc gia.
Ngày 27/12/2019, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua Nghị quyết 74/247, thành lập Ủy ban chuyên trách (Ad Hoc Committee - AHC) để nghiên cứu khả năng xây dựng công ước quốc tế về chống tội phạm mạng. Tiếp đó, Nghị quyết 75/282 (ban hành ngày 26/5/2021) giao AHC tổ chức các vòng đàm phán dự thảo công ước.
Sau nhiều lần trì hoãn do đại dịch COVID-19 và tranh luận về lộ trình, tiến trình đàm phán chính thức khởi động từ 28/2 – 11/3/2022 tại New York (Hoa Kỳ).
Ngay từ đầu, Việt Nam đã tích cực ủng hộ sáng kiến này. Giai đoạn 2022–2024, đoàn công tác liên ngành của Chính phủ Việt Nam (gồm Bộ Công an, Bộ Ngoại giao và các cơ quan liên quan) đã tham gia đầy đủ 8 vòng đàm phán.
Ngày 24/12/2024, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc chính thức thông qua Công ước về chống tội phạm mạng.
Với tên gọi đầy đủ Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Tội phạm Mạng (United Nations Convention against Cybercrime), đây là hiệp ước đa phương đầu tiên trên thế giới thiết lập khung pháp lý toàn cầu cho việc ngăn chặn, điều tra, truy tố và xét xử tội phạm mạng.
Công ước hướng tới ba mục tiêu chính:
Thúc đẩy biện pháp chống tội phạm mạng hiệu quả hơn
Tăng cường hợp tác quốc tế trong phòng ngừa và điều tra
Hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực cho các quốc gia đang phát triển
Theo Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC), trước đây chưa từng có công ước toàn cầu nào về tội phạm mạng. Vì vậy, Công ước Hà Nội được kỳ vọng sẽ giúp các quốc gia phối hợp nhanh hơn, hiệu quả hơn trong đối phó các mối đe dọa số.
Vượt lên khía cạnh pháp lý, công ước nhấn mạnh tính bao trùm và công bằng, hỗ trợ năng lực cho các quốc gia có nguồn lực hạn chế, đồng thời bảo đảm rằng an ninh mạng phải gắn liền với quyền con người và tự do cơ bản. Đây là khuôn khổ hợp tác chưa từng có, hướng đến một không gian số an toàn, công bằng và bền vững.
Lễ ký Công ước Hà Nội là cột mốc pháp lý chiến lược, khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ an ninh mạng toàn cầu. Sự kiện này minh chứng cho năng lực công nghệ, tiềm lực hạ tầng số và vai trò của Việt Nam trong việc tham gia xây dựng các chuẩn mực toàn cầu.
Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử, một địa danh của Việt Nam được chọn để đặt tên cho một công ước quốc tế, thể hiện sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với đóng góp của Việt Nam trong suốt quá trình đàm phán.
Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang khẳng định:
“Những đóng góp tích cực, chủ động của Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Đến nay, chúng ta đã có một công ước hoàn chỉnh, bảo đảm phù hợp lợi ích quốc gia và khuôn khổ pháp luật của Việt Nam.”
Lễ ký kết Công ước Hà Nội không chỉ là biểu tượng của tinh thần chủ động hội nhập, mà còn là cam kết mạnh mẽ của Việt Nam trong việc cùng thế giới kiến tạo trật tự số an toàn, công bằng và bền vững cho nhân loại.