Ngày 4 tháng 11 năm 2024, New York Times (NYT) chứng kiến sự kiện đình công từ các nhân viên kỹ thuật trong NYT Tech Guild, một liên đoàn đại diện cho các công nhân làm việc trong lĩnh vực hỗ trợ phần mềm và phân tích dữ liệu của tờ báo này. Những công nhân này đã yêu cầu tăng lương 2,5% hàng năm, đồng thời mong muốn đảm bảo chính sách làm việc tại văn phòng không quá hai ngày mỗi tuần. Tuy nhiên, khi yêu cầu không được đáp ứng, họ quyết định biểu tình nhằm tạo sức ép để đạt được các điều kiện tốt hơn.
Trước tình hình này, Aravind Srinivas, CEO của công ty tìm kiếm AI Perplexity, đã bất ngờ đề nghị hỗ trợ New York Times trong việc duy trì dịch vụ trong ngày bầu cử - một thời điểm rất quan trọng. Trên mạng xã hội X (Twitter trước đây), Srinivas đăng tải lời đề nghị cung cấp “hỗ trợ hạ tầng kỹ thuật” để đảm bảo rằng thông tin vẫn có sẵn cho công chúng. Động thái này nhằm giúp tờ báo duy trì hoạt động ổn định khi thiếu nhân lực, nhưng đã gây ra nhiều tranh cãi gay gắt. Cộng đồng mạng ngay lập tức chỉ trích Srinivas, cho rằng động thái này không khác gì việc “làm scab” - một thuật ngữ chỉ những người sẵn sàng làm thay vị trí của công nhân đình công, thường bị coi là đi ngược với tinh thần đoàn kết lao động.
Trong ngành lao động, hành vi “làm scab” bị xem là không đáng tin cậy và bất công, đặc biệt khi công nhân đang tập trung để đấu tranh cho quyền lợi của mình. Theo quan niệm của nhiều người, hành động này làm suy yếu khả năng đàm phán của công nhân với giới chủ, phá vỡ tính đoàn kết trong tổ chức lao động. Vì vậy, ngay khi Srinivas đưa ra đề nghị, nhiều người đã lên tiếng phê phán và xem đây là hành vi thiếu đạo đức. Họ chỉ ra rằng sự hỗ trợ này dù là kỹ thuật nhưng lại thay thế công việc của các công nhân đang đình công, từ đó đi ngược với nguyên tắc công bằng trong quan hệ lao động.
Srinivas sau đó lên tiếng làm rõ rằng ý định của ông không phải là thay thế nhân viên kỹ thuật của NYT, mà chỉ muốn giúp đỡ đảm bảo thông tin có thể tiếp cận được vào ngày bầu cử. Tuy nhiên, tuyên bố này không xoa dịu được phản ứng dữ dội từ cộng đồng. Thực tế, các nhân viên kỹ thuật của NYT Tech Guild chính là những người phụ trách hệ thống hạ tầng và hỗ trợ kỹ thuật cho tờ báo. Vì vậy, việc Perplexity can thiệp vào phần công việc này dù với lý do gì cũng được nhìn nhận là thay thế công nhân, gây ảnh hưởng tiêu cực đến mục tiêu của cuộc đình công.
A.G. Sulzberger, nhà xuất bản của NYT, cũng có những phản hồi khá gay gắt trước cuộc đình công. Ông cho rằng đây là một thời điểm “nhạy cảm” ngay trước cuộc bầu cử tổng thống, khi hàng triệu người đang phụ thuộc vào nguồn tin của NYT. Sulzberger cảnh báo rằng việc đình công có thể gây gián đoạn dịch vụ và làm suy yếu khả năng cung cấp thông tin của tờ báo trong thời khắc quan trọng. Điều này tạo ra một áp lực lớn cho NYT Tech Guild, khi họ phải cân nhắc giữa việc bảo vệ quyền lợi và trách nhiệm cung cấp thông tin cho công chúng.
Lời đề nghị của Perplexity không chỉ bị phản ứng từ công chúng mà còn làm sáng tỏ thêm mối quan hệ vốn đã căng thẳng giữa công ty này và New York Times. Trước đó, NYT đã gửi thư yêu cầu ngừng và hủy bỏ (cease and desist) đến Perplexity, cáo buộc công ty này vi phạm bản quyền khi sử dụng các bài báo của NYT để huấn luyện mô hình AI mà không được phép. Việc Perplexity can thiệp vào hệ thống hỗ trợ kỹ thuật của NYT trong thời gian đình công chỉ càng làm tăng thêm căng thẳng giữa hai bên.
Hơn nữa, hành động của Srinivas dấy lên câu hỏi về đạo đức của các công ty AI khi tham gia vào các lĩnh vực vốn thuộc quyền của con người, đặc biệt trong những tình huống có tính chất nhạy cảm về lao động. Perplexity, như nhiều công ty AI khác, đã và đang phải đối mặt với chỉ trích từ giới báo chí về việc sử dụng dữ liệu từ các trang tin tức mà không tuân thủ quy định bản quyền. Với sự phát triển nhanh chóng của AI, vấn đề này càng trở nên phức tạp và cần có sự quản lý chặt chẽ hơn.
Việc sử dụng AI để thay thế con người trong một số ngành nghề vốn đòi hỏi lao động chân tay hoặc trí óc không còn là viễn cảnh xa vời. Tuy nhiên, sự kiện đình công của NYT Tech Guild và lời đề nghị của Perplexity đã làm dấy lên những câu hỏi quan trọng về ranh giới của AI trong môi trường làm việc. Liệu AI có nên được phép can thiệp vào những lĩnh vực vốn được duy trì bởi sức lao động của con người? Và nếu có, làm thế nào để đảm bảo rằng AI không làm giảm giá trị và quyền lợi của người lao động?
Để giải quyết những vấn đề này, các công ty cần hợp tác chặt chẽ với các liên đoàn lao động và các tổ chức nhân quyền. Việc thay thế con người bằng AI không nên chỉ vì mục tiêu lợi nhuận hoặc hiệu suất, mà còn cần tính đến yếu tố công bằng và đạo đức trong môi trường làm việc. Trong tương lai, các doanh nghiệp có thể phải xem xét kỹ lưỡng hơn về cách AI tham gia vào quá trình sản xuất và dịch vụ, đặc biệt khi nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và điều kiện làm việc của con người.
Sự kiện đình công của NYT Tech Guild và phản ứng của CEO Perplexity là minh chứng rõ ràng cho mối quan hệ ngày càng phức tạp giữa AI và thị trường lao động. Đối với Perplexity, việc can thiệp vào dịch vụ của NYT trong thời gian đình công là bước đi chiến lược nhưng rủi ro, gây tổn hại đến uy tín của công ty trong mắt cộng đồng. Trong bối cảnh AI ngày càng phát triển, các công ty công nghệ cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng hơn về cách thức và phạm vi mà công nghệ này được triển khai, nhằm đảm bảo tính đạo đức và công bằng trong mối quan hệ giữa công nghệ và con người.
